ICANN'in (Internet Tahsisli Sayilar ve Isimler Kurumu) 2005 yilinda baslattigi, internet toplulugu, is gruplari ve hukumetler ile uzerinde uzun yillar konusulan, tartisilan ve calisilan yeni Ust Duzey Alan Programi politika gelistirme sureci 20 Haziran 2011 Singapur toplantisinda 13 kabul, 1 red ve 2 cekimser oy ile karara baglanarak kabul edildi.
Toplantida Yeni Ust Duzey Alanlarin, (Top-Level Domains - TLDs) kisilerin internet uzerinde bilgiye ulasmadaki yontemlerini, ve bu dogrultuda isletmelerin kendi cevrimici mevcudiyetlerini nasil planlayip ve sekillendirecegini degistirecegi vurgulandi.
'Bugunku karar yeni bir Internet caginda yol gosterici olacaktir' diyen ICANN'in Yonetim Kurulu Baskani Peter Dengate Thrush, 'Biz, gelecek nesile yaraticilik ve ilham icin bir platform sagladik.' diye ekledi.
ICANN kimdir? Ne yapar?
1998 yilinda kurulan ICANN, uluslararasi duzeyde organize calisan kar amaci gutmeyen bir kurumdur. Internet'te bir yere ulasmak icin belirttigimiz adres veya numaralar vardir. Bilgisayarlarin birbirlerini bulabilmeleri icin bu adreslerin tekil - essiz, benzersiz - olmalari gerekir. ICANN dunya uzerindeki bu tekil tanimlayicilari koordine ederek Internet'i guvenli, istikrarli ve birlikte calisabilir tutmayi amaclamistir.
ICANN baslica uc grup tekil tanimlayicinin planlama ve tahsisini koordine eder. Bunlar:
- Alan adlari (DNS olarak adlandirilan sistemi sekillendiren), genel (gTLD) ve ulke kodu (ccTLD) Ust Duzey Alan ismi sistemi
- Internet Protokolu (IP) adresleri ve otonom sistem (AS) numaralari ve
- Protokol baglanti noktasi ve parametre numaralari
Bunlarin yaninda, DNS kok ad sunucu sisteminin operasyonu ve gelisimini koordine eder ve bu teknik fonksiyonlar ile iliskili makul ve uygun politika gelistirilmesini yurutur.
ICANN global olarak tum paydaslari ilgilendiren asagidan yukari sureclerde politika gelistirir. Kayit Operatorleri ve Kayit Kurumlari arasinda rekabeti tesvik eder.
ICANN Internet'te icerigi kontrol etmez, fikri mulkiyet hukuku, e-ticaret veya tuketici koruma yasasi ile ilgilenmez, spam'i durduramaz ve Internet'e erisim ile ugrasmaz. Ancak Internet'in adlandirma sisteminin koordinasyonunu sagladigi icin Internet'in gelismesi ve evriminde onemli bir etkisi vardir.
ICANN Organizasyon Yapisi
ICANN Internet'in farkli alanlari ile ilgilenen birbirinden farkli bir dizi gruptan olusur:
Uc adet 'Destekleyici Organizasyon' bulunmaktadir:
- IP Adresleri ile ilgilenen Organizasyonlar
- Alan adlari ile ilgilenen Organizasyonlar
- Ulke kodlu ust duzey alanlarin Yoneticileri
Ayrica ICANN'e tavsiye ve onerilerde bulunan dort adet 'Danisma Komitesi' bulunmaktadir:
- Hukumetler ve uluslararasi anlasmali organizasyonlar
- Kok sunucu operatorleri
- Internet guvenligi ile ilgili olanlar
- Ortalama internet kullanicilari anlaminda 'at large' toplulugu.
Son olarak da organizasyonlar ile birlikte calisarak Internet teknolojileri icin temel protokolleri hazirlayan Teknik Irtibat Grubu bulunmaktadir.
Bir Alan adinin Anatomisi
blog.natro.com Internet sitenizin bir parcasi olan ust duzey alanlar icin genelde alan adi uzantisi terimi kullanilmaktadir. Yukaridaki ornekte gosterilen internet adresinde 'com' ust duzey alani, 'natro' ikinci duzey alani ve 'blog' ise ucuncu duzey alani ifade etmektedir. Asil satisi yapilan, internet kullanicisi tarafindan kaydedilen, tescil edilen ikinci duzey alanlardir. Ucuncu duzey alanlar ise sub-domain (alt alan) olarak adlandirilir ve web hosting firmalari tarafindan genellikle ucretsiz olarak kaydedilirler.
TLD ve ccTLD nedir?
Bir alan adinda en sagdaki etiket 'Ust duzey Alan (Top-level Domain)' olarak adlandirilir. 2 harfli TLD'ler 240 ulke ve bolgeler icin kurulmus olup 'ulke-kodlu' TLDs veya ccTLDs olarak adlandirilirlar. ccTLD listesine http://www.iana.org/cctld/cctld-whois.htm adresinden erisilebilir. 3 veya daha fazla karakterli TLD'ler 'jenerik' TLDs veya 'gTLDs' olarak adlandirilirlar ve gTLD listesine http://www.iana.org/gtld/gtld.htm adresinden erisilebilir. Her gTLD operasyon sorumlulugu ozel organizasyona delege edilmistir. Bu organizasyonlar 'Merkezi Kayit Kurumu (MKK, Registry Operator)' veya 'Sponsor' olarak adlandirilirlar. .aero, .biz, .cat, .com, .coop, .info, .jobs, .mobi, .museum, .name, .net, .org, .pro, and .travel. gTLD'leri ICANN ile sozlesme altinda yurutulur.
Genel olarak, bir Sponsor-olmayan gTLD MKK, dogrudan ICANN sureci ile global internet toplulugu tarafindan olusturulan politikalara bagli calisir. .biz, .com, .info, .name, .net, .org, ve .pro Sponsor-olmayan gTLD'lerdir.
Bir sponsorlu gTLD (bazen sTLD olarak da adlandirilir), belirli bir toplulugu temsil eden bir sponsoru olan ozellesmis gTLD'dir. Sponsor kendisine atanmis politika duzenlemesinden sorumludur. .aero, .cat, .coop, .jobs, .mobi, .museum, ve .travel Sponsor edilen gTLD'lerdir. Sponsorlu bir gTLD kaydetmek isteyen kuruluslar belirli uygunluk sartlarini karsilamalari gerekmektedir.
ICANN, Merkezi Kayit Kurumu, Kayit Operatoru ve Alan Adi Sahibi Iliskisi
Kompleks bir ekosisteme sahip olan DNS yapisinda; ust duzey alanlar ICANN ile Merkezi Kayit Kurumu (MKK) sozlesmesi imzalamis kurumlar tarafindan yonetiliyor. Ornegin .com alan adi uzantisi Verisign Inc., .info alan adi uzantisi Afilias Ltd. tarafindan yonetilmektedir. Ikinci duzey alan satislari ise genellikle ilgili MKK'nin teknik yeterlilik ve sartlarini basari ile saglamis yetkili, ICANN Akredite Kayit Operatorleri (KO - Registrar) uzerinden veya bu kurumlarin yetkili bayileri uzerinden saglanmaktadir. Bu sistem ile ilgili ICANN, MKK ve KK ile bayi ve alan adi sahipleri arasindaki iliskileri gosteren yandaki sekli inceleyebilirsiniz.
Programin Zaman Cizelgesi
- 1998, ICANN'den once - .com .edu .gov .int .mil .net .org ve .arpa
- 2001 - .biz, .info, .name, .museum, .coop, ve .areo onaylandi.
- 2004 - yeni gTLD implementasyon Strateji baslangic versiyonu dokumani halk yorumlari icin yayinlandi.
- 2005 - .jobs, .travel, .mobi, .cat onaylandi. GNSO (Generic Names Supporting Organization) yeni gTLD tanitimi icin politika gelistirme surecini baslatti.
- 2006 - GNSO yeni TLD tanitimi icin baslangic taslak raporu yayinlandi. .asia sozlesmesi onaylandi.
- 2007 - GNSO IDN calisma grubu raporu, Reserved Names calisma grubu raporu, digerlerinin haklarini koruma calisma grubu raporu ve GNSO komitesi tarafindan final rapor halk yorumlari icin yayinlandi.
- 2008 - gTLD'de en buyuk genisleme implementasyon icin onaylandi. Yeni gTLD Basvuru Sahibi Elkitabi Taslak halk yorumu sureci basladi (Ekim). Aralik 'da tamamlandi.
- 2009 - Yeni gTLD Basvuru Sahibi Elkitabi Taslak v.2 yayinlandi. Eylul'de v.3 yayinlandi ve halk yorumuna acildi.
- 2010 - Yeni gTLD Basvuru Sahibi Elkitabi Taslak v.4 yayinlandi. Final versiyonu ve programin lansmani yayinlandi.
- 2011-
- Nisan 15: Yeni gTLD Basvuru Sahibi Elkitabi Taslak versiyonu yeni hali ile halk yorumuna acildi.
- Mayis 30: Mayis versiyonu yayinlandi.
- Haziran 20: Singapour Meeting'inde; 13 kabul, 1 red ve 2 cekimser oy ile Program onaylandi.
- Basvurular 12 Ocak 2012'de aciliyor.
Program Kapsami
Program uc ana grup altinda toplaniyor; Jenerik Yeni Ust Duzey Alanlar, Ulusallastirilmis Alan Adlari ve Ulke Kodlu Ust Duzey Alanlarda (ccTLDs) IDN Destegi.
Ulusallastirilmis Alan Adlari
Internationalized Domain Names (IDNs) lokal dil karakterleri tarafindan sunulan alan adlaridir. Bu alan adlari ASCII olmayan alfabelerden (ornegin Turkce, Arapca (????????) veya Cince (??)) rakam veya karakterler icerebilir. Alan adlarinda ASCII'den farkli karakter setlerini de uygun hale getirmek icin Internet toplulugunda buyuk calisma devam etmektedir.
Bu program dahilinde ornegin testalanadi.com gibi Turkce karakterler ile alan adi kaydi su anda bircok kurum tarafindan yapilabilmektedir.
Ulke Kodlu Ust Duzey Alanlarda (ccTLDs) IDN Destegi
Ulke Kodlu Ust Duzey Alanlarda (ccTLDs) IDN Destegi Guney Kore, Seoul Ekim 2009 toplantisinda ICANN tarafindan kabul edilmistir. Bu program dahilinde Kasim 2010 da duyurulan, Kiril alfabesi kullanarak .?? (.ru) alan adi uzantisi ile alan adi kaydi yapilabilmektedir.
IDN Fast Track surecini tamamlayan ulke ve bolgelerin listesine http://www.icann.org/en/topics/idn/fast-track/string-evaluation-completion-en.htm adresinden ulasilabilir.
Yeni Jenerik Yeni Ust Duzey Alanlar
Yeni Jenerik TLD programi dort bolum altinda gruplanabilir:
-
Marka sahipleri
Internet'teki isimlerinin guvenligi kapsaminda sirketler, spor takimlari veya diger genis profilli kisiler icin Marka gTLD'ler buyuk firsatlar saglayabilir. Ornegin '.sirketmarka' gTLD ile Marka sahipleri kendi ticari markalarini koruyabilir, is ortaklari, bayileri ve musterileri arasinda marka guvenilirligini guclendirebilir ve yeni iletisim yontemleri gelistirebilirler.
Marka gTLD ile bir sirket veya kurulus bireysel urun ve hizmetlerinin yani sira is ortaklari ve bayileri icin ikinci duzey alanlari gruplayarak ozel bir servis de saglayabilir. Bu alanda .CANON ile Mart 2010'da programa katiliminin anonsunu yapmis dunyaca unlu markalardan 'CANON' orneklendirilebilir. Konu ile ilgili duyuruya http://www.canon.com/news/2010/mar16e.html adresinden ulasilabilir. -
Topluluklar
Ortak gorevleri, amaclari ve zorluklari paylastiklarini dusunen organizasyonlar Topluluk gTLD icin basvuruda bulunabilirler. Ticari veya ticari olmayan sektorlerde faaliyet gosteren topluluklar ve bireysel uyeleri kendi gruplarina daha iyi tanitim yapmak, korumak, bilgi paylasmak ve hizmet etmek icin Topluluk gTLD'leri potansiyel olarak kullanabilirler.
Bu alanda .GREEN ile 2007'de kurulmus, dogal yasami destekleyen kar amaci gutmeyen DotGreen Kurumu orneklendirilebilir. Konu ile ilgili daha fazla bilgi icin http://www.dotgreen.org/ adresi incelenebilir. Ayrica Topluluk gTLD basvurularindan onde cikan isimler arasinda .ECO ve .UNICEF de bulunmaktadir. -
Cografik ve Bolgesel
Cografik gTLD'ler sehir ve bolgelere daha genis capli tanitim, yeni gelir kaynagi ve bolge halkina daha iyi hizmet sunabilme imkani saglayabilir.
Bu grupta sektorde ozellikle son aylarda rekabet hizlanmis ve basvuru duyurusunu yapan bircok bolge ve sehir bulunmaktadir. .AFRICA ile Afrika bolgesi, .NYC ile NewYork, .PARIS, .BERLIN, .MOSCOW, .LONDON ve diger bazi populer bolgeler bulunmaktadir. Bazilari ile ilgili http://dotberlin.com/, http://domainmoscow.ru/ ve http://www.soutenonspointparis.fr/ adreslerinden detayli bilgi alinabilir. -
Jenerik Terim
Jenerik TLD'ler Marka, Topluluk veya Cografik kategorilerine girmeyen alan adlari icin kullanilmaktadir. Yenilikci girisimciler ve ileri goruslu organizasyonlar yeni is imkanlari olusturabilir veya online projelerini gelistirebilirler.
Bu alan da oldukca fazla basvuru adayi bulunmaktadir. .MUSIC, .FILM, .BANK, .HOTEL ve .MAIL gibi yeni jenerik terim alan adi uzantilari ornekler arasinda gosterilebilir. Bazilari ile ilgili http://www.music.us/, http://hotel-tld.de/, veya http://www.dotclub.com/ adresleri incelenebilir.
Basvuru Hakkinda, Maliyet ve Degerlendirme Sureci
Dunyanin herhangi bir yerinden, uygunluk kosullarini saglayabilen herhangi bir kamu veya ozel kurulus yeni TLD olusturmak ve Merkezi Kayit Kurumu isletmesini yapmak icin basvuruda bulunabilir. Merkezi Kayit Kurumu'nu isletmek icin basvuru sahiplerinin operasyonel, teknik ve finansal yeterliliklerini gostermeleri ve ek belirli sartlari saglayabilmeleri gerekmektedir.
Basvuru ekranlarinin 12 Ocak 2012'de acilarak 12 Nisan 2012'de kapanmasi bekleniyor. Basvuru surecinde adaylar TAS (TLD Application System) olarak adlandirilan sistem uzerinden basvurularini online yapabilecekler.
ICANN tarafindan yayinlanan 'Basvuru Sahibi El Kitabinda' degerlendirme bedeli olarak $185,000 USD belirtilmistir. Basvuruda bulunmak isteyen adaylardan kayit sirasinda talep edilen basvuru yeri basina $5,000 USD depozito bedeli odemeleri istenmektedir. Depozito bedeli, toplam basvuru bedeline dahildir. Degerlendirme surecinde ek ucretler olabilir. Programda geri iade belirli donemlerde toplam basvuru bedelinin belirli tutari ile mumkun ancak basvuru bedelinin tamaminin iadesi soz konusu degildir.
12 Nisan 2012 tarihinden sonra basvuru degerlendirme sureci baslayacaktir. Bu tarihten sonra basvuru ile ilgili hicbir islem yapilamayacak ve ek dokuman ICANN tarafindan kabul edilmeyecektir.
Normal isleyen bir degerlendirme surecinde; ilk iki ay 'Yonetici Kontrolu' altinda gonderilen form bilgilerinin kontrolu, dogrulugu ve ek belgelerin uygunlugu degerlendirilecektir.
Yonetici Kontrolunu takiben sonraki bes ay 'Ilk Degerlendirme' sureci olacaktir. Bu surecte seri benzerligi, Teknik ve Operasyonel yeterlilik, finansal yeterlilik ve MKK servisleri ile Cografik alanlar ve DNS stabilitesi degerlendirilecektir. Itiraz, uyusmazlik cozumu veya seri rekabeti olmadigi dusunulen standart isleyecek olan bir degerlendirme surecinin Kasim 2012'de tamamlanmasi hedefleniyor.
Basarili degerlendirilen basvurularin Kasim 2012 de duyurulmasi ve Ocak 2013'te yeni TLD delegasyonu hedefleniyor.
Ancak sunu unutmamak gerekir ki yeni bir TLD olusturmak, yonetmek ve isletmek bir alan adi kaydi yapmak gibi dusunulmemelidir. Internet'in altyapisini da kapsayan bu programda basvurular cok dikkatli incelenerek, degerlendirilecektir.
Referanslar
- http://icann.org , ICANN resmi web sitesi.
- http://newgtlds.icann.org/, ICANN resmi yeni gTLD mikro web site.
- http://www.iana.org, IANA resmi web sitesi.
- http://www.nicproxy.com, Nics Telekom, NicProxy Domain Registrar resmi web sitesi.
- http://www.verisigninc.com, VeriSign Inc., Merkezi Kayit Kurumu resmi web sitesi.